"de Guld"

Vroeger zei men al:  

 "Doar hedde de Guld"

Maar wat is nu eigenlijk, "de Guld", het Gilde?
Wat houdt het gilde nu eigenlijk in?

Op deze pagina vindt u meer uitleg daarover

Wat is een Gilde?

Het woord "Gilde" is (volgens Jacob Grimm) afgeleid van het oude woord "Gildan", dat offer betekent. 
Germaanse volksstammen werden op bepaalde dagen bijeengeroepen om aan hun Goden offers te komen brengen als dank voor de oogst; voor afweer van natuurrampen en voor succes in een oorlog. 
De stammen brachten hun offergaven mee, offerden deze, zongen en dansten.
Het offerfeest werd besloten met een gezamenlijke maaltijd. In de oudheid werden gilden opgericht om de goden te behagen.
In de vroege middeleeuwen werden gilden opgericht voor het beschermen van de kerk en haar eigendommen. Later beschermden schuttersgilden have en goed van de burgerij. 
Geleidelijk groeiden er drie groepen van gilden.
  1. Godsdienstige kerkelijke gildebroederschappen. 
    Deze broederschappen waren actief op godsdienstig en sociaal terrein. Zij droegen geen wapens, kenden geen schietoefeningen en ook geen koning. Ze hadden wel een jaarlijkse teerdag (feestdag) op de patroondag van het gilde.
  2. Ambachtsgilden 
    Deze hadden eveneens een sterke binding met kerk en godsdienst. Zij kwamen voornamelijk voor in de steden en ontwikkelden zich tot belangrijke, krachtige en economische ambachtelijke eenheden. Met de Franse revolutie verdwenen vrijwel alle stedelijke ambachtsgilden. Met de historische kerkelijke gilden hebben zij niets van doen. Er bestaan nog enkele ambachtsgilden, zoals het Gilde St. Chrispijn in Loon op Zand. Dit gilde is opgericht in 1819 en richtte zich op het ambacht van schoenmaken en het leerlooiersvak.
  3. Schuttersgilden
    Deze bestaan vanaf ongeveer 1300.
    Een schuttersgilde is een bewapende burgerwacht. De schuttersgilden dienden om het "schutten" (beschermen) van buurtschappen, dorpen, streken of stadswijken.
    In de steden bewaakten de schuttersgilden de fortificaties of wallen. Zij werden ook ingezet voor de verdediging van de burgerij, zoals de stadsschutterijen van Utrecht, Haarlem en Amsterdam.
    De schuttersgilden namen de kerkelijke plichten en gewoonten, zoals die bij de oudere gilden in gebruik waren, over. 
    Schuttersgilden hebben een eigen patroonheilige en vaak ook een eigen altaar in de kerk. Op de vaandels en koningschilden staan deze heiligen afgebeeld.
    De schuttersgilden hadden naast hun rechten ook kerkelijke, maatschappelijke en sociale verplichtingen    .

Het vendelen als gebruik binnen het gilde

Het vendelen is een van de belangrijke traditionele gebruiken van het gilde.
De vendeliers voeren bij officiële optredens hun zwaaivendel mee. Onder begeleiding van de tamboers voeren zij met het vendel een kleurig en acrobatisch bewegingsspel uit.
Vendeliers vendelen met gewijde vaandels en gebruiken daarvoor verschillende slagen met elk hun eigen betekenis. Vendelen is waarschijnlijk zo'n 8 tot 10 eeuwen oud. Vendelzwaaien wordt in ons land beoefend in Gelderland, Noord-Brabant en Limburg.
In het buitenland is dat het geval in enkele streken van België, Duitsland, Italië, Oostenrijk, Spanje en Zwitserland.

Het vendelen is een eeuwenoud gebruik dat de strijd tussen goed en kwaad uitbeeldt. Nog steeds vormen de vendelwedstrijden op schuttersfeesten en gildedagen een kleurrijk hoogtepunt.
Het hoofdvaandel van 'n gilde is versierd met de afbeelding van de schutspatroon. De letters van het woord "Vendel" staan ook voor een diepere betekenis;

  V    =    Vrede
      E    =    Eendracht
          N    =    Noblesse
              D    =    Discipline
                  E    =    Eer
                     L    =    Lach en leven

Vendelgroet
De vendel- of vaandelgroet wordt o.a. gebracht tijdens het "lang zal ze leven", waarbij alle vendeliers op een rij (in één gelid" staan) en het vaandel gepresenteerd wordt en driemaal naar beneden wordt geneigd.
Het is een eer het vaandel (vendel) te mogen dragen en zwaaien.

Vendelhulde
Een nog grotere eer is het om de Vendelhulde te mogen ontvangen. 
De vendelhulde die de schutterijen brengen is niet alleen een eerbetoon aan de pastoor of de burgemeester. De hulde heeft ook een diepere betekenis.
Elke ronde, ook wel slag genoemd, die de vendelier maakt, heeft een uit oude overleveringen doorvertelde intentie. Hieronder volgt een beschrijving van een vendelgebed:

De vendeliers staan aangetreden waarop de commandant van het gilde de commando's geeft;
Vendeliers!
neigt het vaandel, 
zwaait het vaandel voor God, Koningin en Vaderland.
de bewegingen van het vendelgebed met de betekenis

Eerste ronde:
 a. ronddraaien boven het hoofd
b. rondgooien in de hals
c. draaien om het middel
d. draaien om de knieën
e. draaien om de enkels


Blijf sterk in de strijd
Vecht, al kost het je kop
Geef je leven als het moet
Blijf lening, datje kunt knielen
Draai, maar houdt de vlag schoon

Tweede ronde:
 a. rondgooien boven het hoofd
b. knop in de hals en hoofd schuin omhoog
c. schuin over de schouder draaien
d. achter de rug doorhalen
e. achter de knieën doorhalen
f. achter de enkels doorhalen
g. draaien rond een been, knie en enkel
h. vastknellen in knieholte
i. balanceren op de voet
j. over het vendel stappen
k. over de vlag stappen en deze omhoog gooien


Sint Jan ik zal doen wat ik kan
Ik zie naar U Heer, ik wil U eren
De vijand komt. De hemel bescherme mij
Van alle kanten komt gevaar
De vijand probeert mij op de knieën te krijgen
De vijand probeert mij op de grond te krijgen
Op een been zal ik overeind blijven
Mijn handen zijn vrij, ik ga voor niets opzij
Bijna de vlag gevallen; met de voet nog gered
De vijand probeert de vlag af te nemen
Vlag bijna uit de hand geslagen. Ik kon haar nog net grijpen

Derde ronde:
 a. vendel over het hoofd gooien
b. om het middel gooien en opvangen
c. rond de benen zwaaien en opvangen
d. rond een been zwaaien en opvangen
e. op een knie zwaaien
f. op beide knieën
g. staande, vendel op de vuist en opgooien
h. vendel oprollen

.
Hoe het ook gaat ik blijf strijden
De strijd wordt erg zwaar, help mij
De strijd zwaarder; de vlag zakt omlaag
Ik val bijna om van vermoeidheid
Sint Jan help me, ik kan niet meer
Heer God, geef mij kracht
Ik heb gewonnen, ik ben blij
De strijd is voorbij, ik heb overwonnen

Vendelen; een uitbeelding van een strijd tussen goed en kwaad

Soorten vendelen

Bij het vendelen maakt men een onderscheid tussen klassiek en acrobatisch vendelen, dit laatste ook wel solo vendelen genoemd.

  1. Klassiek vendelen
    Als de landvorst de schutters van de diverse steden opriep, dienden zij zich op een centrale plaats te verzamelen. Elke schuttersgroep voerde zijn eigen vaandel en vendels mee. Het is vrijwel zeker dat bij de aankomst de vendels neigden voor stedelijke overheden en landvorst, bij wie de schutters zich present meldden. Het is zeer waarschijnlijk dat uit het neigen en zwaaien van de vendels het huidige vendelen is voortgekomen, temeer omdat nu doorgaans gevendeld wordt wanneer de schutterskoning aanwezig is; de zogenoemde vendelhulde.
  2. Acrobatisch vendelen
    Zoals in oertijden als in de late middeleeuwen werden tijdens de krijgsverrichtingen de vendels van het leger en zijn onderdelen meegevoerd. Deze vendels mochten nimmer ter aarde zenken: zij mochten de grond niet raken.
    De drager, al werd hij ook gewond, diende te zorgen dat het vaandel steeds boven de hoofden van de strijders zichtbaar bleef. Was de drager dodelijk gewond, dan moest een makker het vaandel overnemen, dit vaandel werd ten koste van alles tot het laatste verdedigd.
    Als men het acrobatisch vendelen van tegenwoordig bekijkt, kan men zich voorstellen hoe een vendelier, gewond, zich kronkelt en wentelt om toch het vaandel boven te houden. Soms wordt het vendel nog hoog in de lucht geworpen om daarna te worden opgevangen. Wellicht beeldt dit uit het overdragen van het vendel, door een dodelijk gewonde, aan zijn strijdmakker.

Een impressie van het acrobatisch vendelen;
Hoofdvendelier van het Erpse gilde, Gert-Jan van Dinter in actie tijdens zijn vendeloptreden 
op de kringgildedag van gildekring 'Hoge Schuts' op 6 juli 2003 te Erp

Gert Jan van Dinter behaalde met zijn optreden de 2e prijs in de klasse A-vendelen